راه های نرفته درتوسعه طبیعت گردی

سرمایه :یکی از بخش هایی که در صنعت گردشگری مورد توجه گردشگران و جهانگردان قرار گرفته طبیعت گردی است. گردشگری سبز، گردشگری پایدار و بیوتوریسم واژه های متنوعی است که برای گردشگری طبیعت یا اکوتوریسم به کار برده می شود. اکوتوریسم در فارسی با عنوان طبیعت گردی معنی می شود. تأثیرات شگرف گردشگری در کاهش نرخ بیکاری، افزایش سطح درآمد، تامین منابع انرژی و رونق بازار صنایع دستی که طبق آمار موجود 10 میلیون نفر از آن ارتزاق می کنند تنها بخشی از مزایای ویژه پرداختن به این صنعت است. به ازای ورود هر گردشگر دو تا شش شغل به صورت مستقیم و با احتسابات مشاغل در بخش های تولیدی و خدماتی برای هر گردشگر 9 تا 19 شغل ایجاد می شود. طی سال های اخیر صنعت توریسم 1/5 درصد درآمد ملی جهان را به خود اختصاص داده است.
توزیع جغرافیایی این درآمد در جهان یکسان نیست به طوری که 80 درصد درآمد و اشتغال ناشی از این صنعت به آمریکا و اروپا اختصاص دارد از
20 درصد باقی مانده 2/5درصد سهم خاورمیانه است و از 2/5 درصد سهم خاورمیانه و کمتر از یک درصد سهم ایران است.
برای ورود هر گردشگر در کشورها مولفه هایی چون امنیت، ارائه خدمات بهینه، میراث غنی فرهنگی و تاریخی، جاذبه های طبیعی، دریا و دریاچه ها، تنوع آب و هوا، ویزای سهل و آسان مورد نیاز است که با فقدان هر یک از این موارد ورود گردشگر با مشکل مواجه می شود.
کویرنوردی، آب درمانی، غارنوردی، کوهنوردی، شکار، ماهیگیری، اسکی روی ماسه، گردشگری روستایی، ورزش های آبی، دیدن چشم انداز های طبیعی مانند آبشار و رودخانه از بخش های اکوتوریسم هستند.
توسعه طبیعت گردی می تواند با ایجاد فرصت های شغلی منافع اقتصادی بی شماری را به طور مستقیم متوجه مردم بومی کشورها کند و در این راستا امکانات ایجاد کاربری اقتصادی برای افراد در حرفه های مرتبط با این صنعت و برای چشم اندازهای طبیعی و در نتیجه تامین اعتبارات لازم در جهت حفظ آنها فراهم می شود.
اکوتوریست ها غالباً با گرایش زیست محیطی هستند و می توانند در پالایش و حفاظت از محیط زیست، گسترش فرهنگ زیست محیطی در بین مردم جوامع نقش مؤثری ایفاء کنند.
ایران از نظر وجود آثار تاریخی و فرهنگی در میان ده کشور اول جهان قرار دارد و از نظر جاذبه های طبیعت گردی و تنوع اقلیمی نیز جزو پنج کشور برتر دنیا است. با وجود قابلیت ها و پتانسیل های موجود در کشور وجود عواملی همچون عدم زیرساخت های مناسب طبیعت گردی، عدم شناخت نسبت به طبیعت گردی در ایران، کمبود متخصصان در امر طبیعت گردی، فقدان فرهنگ مناسب خاص طبیعت گردی که بعضی مواقع سبب تخریب و از بین رفتن چشم انداز های طبیعی و در ننتیجه تبدیل به زباله دانی می شود، عدم اطلاع رسانی در این زمینه توسط رسانه های دیداری و شنیداری و مطبوعات از دلایل عمده عدم جذب طبیعت گردی در ایران است. این در حالی است که کشورهای توریست پذیر با داشتن چشم اندازهای طبیعی می توانند باعث افزایش درآمد سرانه ملی شوند و ایران در صورت سرمایه گذاری و تاکید بر جذب گردشگر طبیعی، می تواند به راحتی به درآمدهای پیش بینی شده سازمان جهانی جهانگردی تا سال 2010 دست یابد.
ایران با داشتن چشم اندازهای طبیعی و زیبا و بکر و وجود اقلیم های متفاوت آب و هوایی و گونه های متنوع گیاهی و جانوری می تواند تاثیر شگرفی در جذب گردشگران طبیعت گرد ایفا کند و در این حوزه در منطقه خاورمیانه یکی از قطب های طبیعت گردی قلمداد و باعث افزایش درآمد ارزی کشور شود.
طبیعت گردی تنها شاخه ای از گردشگری است که به مشارکت جوامع محلی نیاز اساسی دارد چرا که بهترین و توانمندترین راهنمایان تورهای گردشگری طبیعی کسی نیست جز بومیان ساکن این مناطق که به راحتی می توانند هدایت چنین تورهای تخصصی را برعهده گیرند. همین مساله در کاهش مهاجرتهای
بی رویه روستاییان به کلان شهرها نیز نقش اساسی ایفا می کند، چرخ بسیاری از مراکز اقامتی در دور افتاده ترین نقاط کشور به حرکت در می آید و باعث اشتغالزایی، ارتقای سطح زندگی مردم روستایی خواهد شد.
ایران با داشتن دو رشته کوه مرتفع البرز و زاگرس و چشم اندازهای طبیعی زیبا و بکر مناطق غرب و شمال کشور و تنوع اقلیمی و فرهنگی متنوع از قبیل آداب و سنن، زبان و موسیقی، پوشاک، صنایع دستی و نحوه زیست مردمان در این مناطق، وجود بزرگ ترین دریاچه جهان در شمال کشور، وجود
50 دریاچه در داخل کشور و نیز دریاچه اورمیه به عنوان یکی از 59 ذخایر زیستی کره زمین می تواند مامن اصلی جهانگردان طبیعت در جهان قرار گیرد.
از سوی دیگر وجود جنگل های وسیع در مناطق شمالی کشور، بیابان ها و کویرهای ایران، تالابهای بین المللی، غارها، آبشارها، چشمه های آب معدنی و روستاهایی با جاذبههای ویژه مانند کندوان، ماسوله همه از جاذبه ها و ظرفیت های بی نظیر طبیعت گردی در ایران هستند و برخی از آنها از قطب های بین المللی طبیعت گردی در جهان، به شمار می روند.
در این راستا جهت صیانت از این مواهب الهی تنها سازمان های جهانگردی و گردشگری و سازمان حفاظت از محیط زیست مسوول نیستند بلکه آموزش و پرورش، بخش های فرهنگی، رسانه ها و صدا و سیما باید حرکت و عزم ملی را جهت بهره برداری هرچه بیشتر از این صنعت داشته باشند. در حقیقت باید با مدیریتی جامع در زمینه اکوتوریسم علاوه بر حفظ جنگلها و مراتع، به شناسایی زیبایی های این خطه به جهانیان و تولید درآمد ملی و ارز آوری مناسب و ساماندهی اقتصادی کشور یاری بخشید.
برنامه ریزی دقیق جهت امکان سنجی و ایجاد گردشگاه های مختلف در آنها که در این میان حفظ محیط زیست، هویت و فرهنگ بومی این مناطق (با توجه به تنوع و تعدد اقوام و فرهنگ ها در ایران) باید در نظر گرفته شود.
فرهنگ سازی و آگاه سازی گردشگران داخلی جهت برقراری ارتباط سالم و ایجاد تعامل با افراد بومی و تلاش جهت حفظ محیط زیست مناطق مورد بازدید، برنامه ریزی درخصوص جذب طبیعت گردان سایر کشورها از طریق تبلیغات مناسب و آگاه سازی سرپرستان تورهای گردشگری در مورد ایجاد تورهای خارجی مسوولیت پذیر جهت بازدید از نواحی مختلف ایران، در تعامل فرهنگی و انتقال فرهنگ اصیل ایرانی به سایر نقاط جهان نیز مؤثر خواهد بود. اما نامناسب بودن جاده ها، دشواری ارائه خدماتی مانند محل اقامت، غذا و پذیرایی، عدم امکانات عمومی و تسهیلات دولتی از قبیل کمپ و پست های امداد در مناطق کوهستانی دوردست موانع و مشکلاتی هستند که در حوزه طبیعت گردی مشاهده می شود.
در این میان برگزاری مسوولانه تورهای طبیعت گردی می تواند اثری دوسویه داشته باشد. به عبارتی از یک سو در توریست و جهانگرد احساس مسوولیت و احترام نسبت به ارزش ها و جاذبه های طبیعی و فرهنگی مقصد و فرهنگ بومی ایجاد می کند و از سوی دیگر مردم جامعه میزبان را به حفظ و نگهداری از منابع طبیعی و جاذبه های فرهنگی و تاریخی خود راغب می سازد.
توسعه طبیعت گردی در کشور قبل از هر چیز به بسترسازی فرهنگی نیاز دارد. رعایت ملاحظات زیست محیطی به منظور بهره برداری پایدار از طبیعت و آموزش عمومی به گردشگران برای این امر بسیار ضروری است. در خصوص توسعه طبیعت گردی، احتمال آسیب رسیدن به طبیعت یکی از مشکلات بزرگ است. برای جلوگیری و کاهش آثار تخریبی ورود بازدید کنندگان به مناطق دارای جاذبه طبیعی می توان با برنامه ریزی جهت ایجاد محدودیت در تعداد بازدیدکنندگان در هر مقطع زمانی (روز، هفته، ماه) و همچنین محدودیت راهها و مناطق تردد گردشگران، لزوم دریافت مجوز ورود و پرداخت ورودی برای بازدید مناطق با اهمیت ویژه مناطق حفاظت شده، لزوم بازگرداندن زباله های تولیدی بازدید کنندگان به خارج از منطقه، استفاده از درآمدهای جذب طبیعت گردان جهت بهسازی و حفاظت جاذبه های طبیعی کشور، آگاه سازی گردشگران در خصوص شکنندگی طبیعت زیبا، بازسازی آثار تخریبی آن در مدت زمان طولانی و همچنین ضرورت حفظ محیط زیست گام هایی را جهت مرتفع کردن این موانع برداشت.