اين نوشابه‌هاي انرژي ‌زا!

وحيد عليخاني

در مورد نوشابه‌هاي انرژي‌زا حرف و حديث زياد است؛ با توجه به رواج روزافزون مصرف اين نوشيدني به‌ خصوص در قشر جوان، به بررسي ترکيبات اين نوشيدني‌ها مي‌پردازيم و نظر کارشناسان را در اين زمينه باهم مي‌خوانيم.
اولين نوشابه انرژي‌زا، نوشابه‌اي با ميزان کافيين بسيار زياد، از سال 1980 در آمريکاي شمالي به بازار آمد. در اين نوشابه درصد کافيين و شکر بيشتر از حد معمول بود و خريداران آن اغلب جوانان، افراد پرتحرک و متخصصان بودند. هرچند خريداران مي‌دانستند اين نوشابه 100 درصد سالم نيست، اما همين که به آنان امکان مي‌داد ساعات بيشتري از روز را کار کنند برايشان کافي بود. بعدها اين نوشابه در ميان افرادي که کارهاي فني انجام مي‌دادند رايج شد. امروزه در ميان متخصصان کامپيوتر، هکر‌ها و به‌ طور کلي افرادي که ساعت‌ها مقابل کامپيوتر مي‌نشينند و کمتر مي‌خوابند، بيشترين مصرف را دارد.

ترکيبات نوشابه‌هاي انرژي‌زا

کافيين: نوشابه‌هاي انرژي‌زا به‌طور متوسط حاوي 60 تا 80 ميلي‌گرم کافيين هستند. اين در حالي است که نوشابه‌هاي کولا حاوي 50 ميلي‌گرم و يک فنجان قهوه حاوي 60 تا 90 ميلي‌گرم کافيين است. کافيين در بيش از 60 گياه يافت مي‌شود. اين ماده در گياهان نقش آفت کش دارد و موجب مرگ يا فلج شدن حشراتي که از گياهان حاوي کافيين تغذيه مي‌کنند، مي‌شود. کافيين يک محرک براي سيستم عصبي مرکزي است و به ‌طور موقت موجب رفع خواب آلودگي مي‌شود. از ساير آثار کافيين روي بدن مي‌توان به؛ رفع خستگي، افزايش تمرکز، اتساع عروق خوني، افزايش عملکرد جسمي‌ و ذهني، افزايش استقامت و ادرارآوري، شل کردن عضلات صاف نايچه‌ها و افزايش اسيد معده اشاره کرد. بايد توجه داشت که مصرف بيش از اندازه کافيين موجب ايجاد وابستگي به کافيين يا کافيينيسم مي‌شود که علايمي‌ مانند؛ اضطراب، تحريک‌پذيري، انقباض عضلات، عصبي بودن، بي‌خوابي، تپش قلب و زخم معده را به همراه دارد.
تائورين: تائورين از گروه «آمينو» اسيدهاي غيرضروري است. آمينو اسيدهاي غيرضروري آمينواسيدهايي هستند که بدن نيازي به دريافت آنها از محيط خارجي نداشته و خود توانايي ساختن آنها را دارد. البته ساخت تائورين در بدن، بسته به شرايط آن متفاوت است و در بعضي از مواقع براي مثال در زمان استرس، خستگي و بيماري‌ها نياز بدن به تائورين افزايش مي‌يابد و در آن هنگام بدن قادر نخواهد بود اين ماده را به اندازه کافي و مورد نياز توليد کند. از جمله نقش‌هاي تائورين در بدن مي‌توان به ساخت بافت عضلاني اشاره کرد. تائورين از اجزاي اصلي صفرا است که به منظور هضم چربي‌ها، کنترل کلسترول خون و جذب ويتامين‌هاي محلول در چربي به آن نياز داريم. تائورين و روي براي سلامت چشم‌ها و حس بينايي لازم هستند. تائورين نقش سم‌زدايي از بدن را دارد؛ زيرا به عنوان يک آنتي‌اکسيدان نيز محسوب مي‌شود. همچنين اين ماده موجب کاهش فشار خون در بدن شده و براي کاهش اضطراب، بيش‌فعالي، فعاليت ضعيف مغز و تشنج نيز مفيد است. مصرف تائورين موجود در نوشابه‌هاي انرژي‌زا موجب تحريک سيستم عصبي، افزايش انرژي، رفع خستگي، نشاط‌آوري، افزايش استقامت و رفع استرس مي‌شود. برخي از پژوهش‌ها حاکي از آن است که تائورين احتمال مصرف الکل را در مصرف‌کنندگان افزايش مي‌دهد.
عصاره گوارانا: گوارانا از گياهان منطقه آمريکاي جنوبي است. اين گياه نيز از جمله گياهان حاوي کافيين است. عصاره اين گياه خاصيت محرک سيستم عصبي مرکزي، افزايش انرژي، چربي سوزي و ادرارآوري دارد.
عصاره جين‌سينگ: يک گياه آسياي شرقي است که مصرف آن موجب افزايش مقاومت بدن نسبت به استرس، تقويت حافظه، تقويت سيستم ايمني و عصبي و افزايش شادابي و انرژي، رفع خستگي، کاهش قند خون و کاهش عوارض پيري مي‌شود. از سوي ديگر، عوارض مصرف بيش از حد آن شامل؛ بي‌خوابي، تهوع، سردرد، اسهال، افزايش يا کاهش فشار خون است.
عصاره جينگو بيلو: يک گياه بومي ‌کشور چين است که آثار مصرف آن شامل بهبود يادگيري و حافظه، بهبود تمرکز، بهبود گردش خون، ضدافسردگي، خاصيت آنتي‌اکسيداني و ضدسرطاني است.
ال- کارنتين: يک نوع آمينواسيد است که به وسيله کبد توليد مي‌شود و در متابوليسم چربي‌ها نقش دارد.
گلرونولاکتين: يک نوع کربوهيدارت است که به‌طور طبيعي از متابوليسم گلوکز در کبد ساخته مي‌شود و يک محرک بوده و در تقويت حافظه، افزايش تمرکز و رفع خستگي مفيد است.
قندها: نوشابه‌هاي انرژي‌زا حاوي مقادير زيادي از قندهاي طبيعي و يا شيرين کننده‌هاي مصنوعي هستند.
متيل زانتين‌ها: يک آلکالوييد است که به‌عنوان محرک سيستم عصبي فعاليت مي‌کند.
ويتامين‌هاي گروه B: اين ويتامين‌ها در متابوليسم و افزايش سطح انرژي بدن نقش دارند.
اينوسينول: يکي از اشکال ويتامين B است.
آنتي‌اکسيدان‌ها: ويتامين‌هاي A،B،C و سلنيوم به عنوان آنتي‌اکسيدان در نوشابه‌هاي انرژي‌زا ممکن است وجود داشته باشند.
کراتين: يک اسيد آمينه است که در بدن انسان طي سوخت و ساز پروتيين توليد مي‌شود و انرژي مورد نياز عضله را تامين مي‌کند.
طعم‌دهنده‌ها و رنگ‌هاي غذايي: اين نوع از نوشيدني‌‌ها بيشتر در ميان جوانان، دانش‌آموزان، افراد پرتحرک و ورزشکاران طرفدار دارد. براي اينکه اين نوشيدني‌ها هرچه بيشتر به نوشابه‌هاي عادي شبيه شوند، به اغلب آنها اسانس و رنگ اضافه مي‌کنند.